Zuberoan
Encyclopedia
Basque dialects
Basque dialects are linguistic varieties which differ in pronunciation, vocabulary and grammar from each other and from Standard Basque. Between 6 and 9 Basque dialects have been historically distinguished:*Biscayan*Gipuzkoan...
spoken in Soule
Soule
Soule is a former viscounty and French province and part of the present day Pyrénées-Atlantiques département...
, France
France
The French Republic , The French Republic , The French Republic , (commonly known as France , is a unitary semi-presidential republic in Western Europe with several overseas territories and islands located on other continents and in the Indian, Pacific, and Atlantic oceans. Metropolitan France...
.
Name
In English sources, the Basque-based term Zuberoan is sometimes encountered. In Standard BasqueBatua
Standard Basque is a standardised version of the Basque language, developed by the Basque Language Academy in the late 1960s, which nowadays is the most widely and commonly spoken Basque-language version throughout the Basque Country...
, the dialect is known as Zuberera (the province name Zuberoa plus the language-forming suffix
Suffix
In linguistics, a suffix is an affix which is placed after the stem of a word. Common examples are case endings, which indicate the grammatical case of nouns or adjectives, and verb endings, which form the conjugation of verbs...
-era), locally variously as Üskara, Xiberera or Xiberotarra. In Spanish
Spanish language
Spanish , also known as Castilian , is a Romance language in the Ibero-Romance group that evolved from several languages and dialects in central-northern Iberia around the 9th century and gradually spread with the expansion of the Kingdom of Castile into central and southern Iberia during the...
, Souletino or Suletino are used.
Distribution
Sometimes the southern dialect named Roncalese was included within Zuberoan. A Basque language variety close to Zuberoan may have extended farther east into the Central PyreneesPyrenees
The Pyrenees is a range of mountains in southwest Europe that forms a natural border between France and Spain...
, as attested by place-names and historic records about Basque language peoples ("Wascones, qui trans Garonnam et circa Pirineum montem habitant", in the Royal Frankish Annals
Royal Frankish Annals
The Royal Frankish Annals or Annals of the Kingdom of the Franks ,are annals covering the history of early Carolingian monarchs from 741 to 829. Their composition seems to have soon been taken up at court, providing them with markedly official character...
).
Features
Zuberoan is marked by influences from the Occitan language (in particular from its Béarnese form), especially in the lexicon. In contrast to other Basque dialects that have five vowels, Zuberoan has six, with a y (written ü) that is markedly noticeable to speakers of other varieties of Basque. However, the sixth vowel may have resulted from an influence of the Béarnese vowel shift some centuries ago, and is not an enduring ancient vowel otherwise vanished from Basque.Example
This example of the "Orreaga" ballad composed by Arturo Campion shows some differences between this dialect and the standard Basque (Euskara batua).| Zuberoan | Euskara batua |
|---|---|
| IGaiherdi da. Errege Karloman Auritz-berrin dago bere armadareki; zelü ülhünian ezta ageri, ez argizagi, ez izarrik; hürrünian sügar handi batzük argitzen die mendiartetan; Frantzesak khantatzen ari dira herrian; Altabizkarreko üngürünetan entzüten dira otsoen izigarriko orroak, eta holatan Üskaldünek zorrozten dütie beren eztenak eta aizkorak Ibañetako harri eta harbochietan. IIKhechü eta erreus, Karlomanek eztezake loik har. Ohe saihetsian bereter batek irakurten dü amoriozko khuntü bat; hürrünchiago Arrolan gaitzak argitzen dü bere Dürandal ezpata famatia, eta Türpin archebisko hona ari dá Jinkoaren Ama saintiari othoitzen. IIIBereter maytia, — dio Errege Karlomanek; — zer dá gaiazko isiltarzüna hausten dian herots hori? — Jauna,— ihardesten deio bereterrak; — Iratiko, ichasoa beno zabalago den, oihaneko ostoak dira aiziak erabilten. — Ah! haur maytia, heriotziaren deihadarra üdüri dik, eta ene bihotza lazten dük. IVGaia osoki ülhün da. Argizagirik ez izarrik ezta ageri zelietan; hürrünian sügar handi batzük argitzen die mendiartetan; Frantzesak ló daude Auritz-berrin: Altabizkarreko üngürünetan otsoak orroaz ari dira, eta Üskaldünek zorrozten dütie bere eztenak eta aizkorak Ibañetáko harroketan. VZer dá herots hori? — galdatzen dü berriz Karlomanek, eta bereterrak, loaz egochirik, ezteio ihardesten. — Jauna, — dio Arrolan azkarrak; mendiko ur-turrusta da, Andresaroko artaldiaren marrakak. — Intziri bat üdüri dü, — ihardesten dü Errege Frantzesak. — Egia dá, Jauna, — dio Arrolanek; — herri hunek nigar eglten dü gützaz orhitzen denian. VIKhechüeriareki Karlomanek ezin dezake loa bil; zelü lürrak argigabe dira; otsoak orrokoz ari dira Altabizkarren; Üskaldünen eztenek eta aizkorek distiatzen die Ibañetako haritzartetan. VIIAh! — dio hasperenez Karlomanek. — Eztezaket loa bil; suharrak erratzen nai. Zer da herots hori? — Eta Arrolanek, loaz egochirik, ezteio ihardesten. — Jauna, — dio Türpin honak; othoi ezazü, othoi-ezazü eneki. Herots hori Üskaldünen gerla-ahairia dá, eta hau da gure omen handiaren azken egüna. VIIIEkhiak argitzen dütü mendiak. Garhaiturik ihesi doa Karloman, «bere hegats beltz eta kapa gorriareki». Haurrak eta emaztiak dantzan ari dira boztarioz Ibañetan. Ezta atzerik Uskal-Herrian, eta menditarren oihiak heltzen dirá zelietarano. |
IGauerdia da. Errege Karloman Aurizberrin dago bere armadarekin; zeru ilunean ez da ageri, ez ilargi, ez izarrik; urrunean sugar handi batzuk argitzen dira mendi arteetan; Frantsesak kantatzen ari dira herrian; Altabizkarreko inguruneetan entzuten dira otsoen izugarrizko orroak, eta horrela euskaldunek zorrozten dituzte beren eztenak eta aizkorak Ibañetako harri eta harkaitzetan. IIKexu eta artega, Karlomanek ez dezake lorik har. Ohe saihetsean bereter batek irakurtzen du amodiozko kontu bat; urrunxeago Arrolan gaitzak argitzen du bere Durandal ezpata famatua, eta Turpin artzapezpiku ona ari zaio Jainkoaren Ama sainduari otoitzen. IIIBereter maitea, — dio Errege Karlomanek; — zer da gaueko isiltasuna hausten duen zalaparta hori? — Jauna,— erantzuten dio bereterrak; — Iratiko, itsasoa baino zabalago den, oihaneko hostoak dira haizeak erabiltzen. — Ah! haur maitea, heriotzaren deiadarra irudi dik, eta ene bihotza lazten duk. IVGaua osoki iluna da. Ilargirik ez izarrik ez da ageri zeruetan; urrunean sugar handi batzuk argitzen dira mendiartetan; Frantsesak lo daude Aurizberrin: Altabizkarreko inguruneetan otsoak orroz ari dira, eta Euskaldunek zorrozten dituzte beren eztenak eta aizkorak Ibañetako arroketan. VZer da zalaparta hori? — galdetzen du berriz Karlomanek, eta bereterrak, loaz egotzirik, ez dio erantzuten. — Jauna, — dio Arrolan indartsuak; mendiko ur-zorrotada da, Andresaroko artaldearen marrakak. — Auhen bat irudi du, — erantzuten du Errege frantsesak. — Egia da, Jauna, — dio Arrolanek; — herri honek negar egiten du gutaz oroitzen denean. VIKexuekin Karlomanek ezin dezake loa bil; zeru lurrak argigabe dira; otsoak orroz ari dira Altabizkarren; Euskaldunen eztenak eta aizkorak distiratzen dira Ibañetako haritz arteetan. VIIAh! — dio hasperenez Karlomanek. — Ez dezaket loa bil; suharrak erretzen nau. Zer da zalaparta hori? — Eta Arrolanek, loaz egotzirik, ez dio erantzuten. — Jauna, — dio Turpin onak; otoitz egin, otoitz egin enekin. Zalaparta hori Euskaldunen gerla-doinua da, eta hau da gure omen handiaren azken eguna. VIIIEguzkiak argitzen ditu mendiak. Garaiturik ihesi doa Karloman, «bere hegats beltz eta kapa gorriarekin». Haurrak eta emazteak dantzan ari dira boztarioz Ibañetan. Ez da atzerik Euskal Herrian, eta menditarren oihuak heltzen dira zeruetaraino. |