BB Keet
Encyclopedia
B B Keet was one of the few Afrikaner
theologians that rejected the theological basis of separate development and apartheid policies. The others included Ben Marais and C F Beyers Naudé
.
De Beer is of the opinion that Keet's friendship with English speaking children, with their differing language, beliefs and habits, helped to develop his relatively liberal character (1992:14), (1992:15).
1 Introduction
Prof. B.B. Keet- whether he is seen as voicing opinion from within the Dutch Reformed Church or the broader religious community of South Africa- was one of the first men of the cloth to deliver biblical argument that countered the use of scriptural justification of the moral validity of the policy of Apartheid. Hoewel hy die bestaan van ‘n praktiese apartheid, in die vorm van groepering volgens taal, kultuur en etnisiteit kon insien, was die geïnstitusionaliseerde apartheid vir hom ‘n vorm van onreg en onderdrukking en kon hy geensins ‘n Bybelse antwoord daarop vind nie. Sy grootste kritiek dan ook teen diegene wat dit Bybels wou regverdig was dat daar by hulle ‘n verkeerde skrifgebruik was. (De Gruchy 2005:56)
In my ondersoek na prof. Keet se kritiek teen die Bybelse regverdiging van Apartheid bespreek ek eerstens kortliks sy persoonlike agtergrond en watter rol dit gespeel het in die vorming van sy standpunte. Volgende kyk ek na prof. Keet se skrif- en kerkverstaan en laastens bespreek ek prof. Keet se kritiek op grond van sy publikasie “Suid-Afrika – Waarheen?” wat die samevatting van sy standpunt is. Onder hierdie opskrif sal ons ook die kritiek daarteen bespreek soos ons dit vind in verslae uit die pers, boekbesprekings en resensies.
2 Persoonlike agtergrond
Prof. Barend Bartholomeus Keet is gebore op 20 Junie 1885 te Alice, in die hedendaagse Oos-Kaap, as die vyfde van sewe kinders van ds. B.B. Keet (De Beer 1992:9,10) en sy vrou, Jacoba Petronella Keet. (De Beer 1992:7) Sy skooljare was verdeel tussen Humansdorp, waar sy pa se-dert 1894 predikant was en later die Kaap. (De Beer 1992:10). Die gemeente in Humansdorp het twee keer per maand ‘n Engelse aanddiens gehad en jong Bennie was ook vriende met die “En-gelse predikant” se seun en dit te midde van die dreigende Anglo Boereoorlog (ABO). Sy hoër-skool jare het hy aan die South African College School (SACS) spandeer, ten tye van die ABO, en hy voltooi dan sy B.A. studies aan die S.A. Kollege in Kaapstad. In 1907 begin hy sy studies by die Kweekskool, waar hy betrokke was in die bestuur van die Afrikaanse Taal Vereniging (ATV) (De Beer 1992:10-21, 33) Vanaf Januarie 1911 tot 1913 was prof. Keet ingeskryf by die Vrye Universiteit van Amsterdam vir sy doktorale studies onder Herman Bavinck. (De Beer 1992:40-41)
De Beer noem dat sy vriendskap met Engelssprekende kinders, wat ‘n ander taal gepraat het, ander gebruike gehad het en selfs ‘n ander kerk bygewoon het waarskynlik die rede was dat hy ‘n openheid vir mense van ander kulture gehad het en “positief te staan teenoor die ekumene, om nie eng oor die Afrikanervolk te dink nie, en ook om die nadelige invloed van apartheid op die anderskleurige bevolkingsgroepe raak te sien.” (1992:14) Hy noem egter ook dat dit by hom ‘n bewustheid gekweek het vir sy eie geloofsbelewing, taal en kultuur en waarin sy liefde hiervoor gegroei het. (1992:15)
Prof. Keet begin in 1914 as hulpprediker van Noorder-Paarl, waar hy sy eerste vrou, Joeye, ont-moet en weereens betrokke was by die ATV en sy eerste treë na die vertaling van die Bybel in Afrikaans gegee het. (De Beer 1992:53-57) In Mei 1916 word hy bevestig as leraar in Graaff-Reinet. (De Beer 1992:70-71) Op 3 Augustus 1918, net na die ondertekening van die Vrede van Versailles preek prof. Keet oor vrede. Volgens hom sou daar geen ware vrede wees nie, want volgens prof. Keet “was dit geen vrede as jy jou vyand dwing om ‘n vredesooreenkoms te teken wat jy opgestel het nie. Dan is dit maar net die mag van geweld wat op ‘n ander manier seëvier.” (De Beer 1992:81) De Beer beoordeel dan spesifiek hierdie preek as prof. Keet se vermoë om situasies en die samelewing teologies te ondersoek en beoordeel. (1992:83)
Sedert 1920 dien prof. Keet dan ook by die Kweekskool op Stellenbosch. In sy tyd hier was hy sedert 1921 tot 1948 op die hoofbestuur van die CSV en het hy voortdurend die ekumeniese nie-rassige aard daarvan verdedig. (De Beer 1992:183, 198, 223) Ook wanneer sy tweede vrou Jessie Keet by die Kindersorgvereniging betrokke raak, wie se werk in Stellenbosch veral op die kleur-ling gemeenskap gefokus het, word prof. Keet waarskynlik deur haar belewenisse van diskrimi-nasie meer en meer krities teenoor die politieke rigtings wat die Afrikaner in geslaan het en watter invloed dit op die kerk begin uitoefen het. (De Beer 1992:193)
3 Skrif- en Kerkverstaan
Prof. Keet se verstaan van die Skrif en die kerk lewer ook beslissende leidrade vir sy verstaan van die rasse-situasie in Suid-Afrika
3.1 Skrifverstaan
Heine kritiseer prof. Keet dat hy in sy etiek nie direk van die Skrif gebruik maak nie, maar eerder algemene waarhede gebruik. (1986:51) Dit kan egter in lyn met prof. Keet se beskouing gesien word dat die Bybel “nie ‘n versameling wetsartikels (is), waarin ons direkte uitsprake oor allerlei moontlike lewensvraagstukke vind nie; dit gee ons slegs beginsels wat in hulle historiese verband en toepassing verstaan moet word.” (Keet 1945:95 in De Beer 1992:255)
Prof. Keet het egter in sy dogmatiek klasaantekeninge verduidelik dat die Skrif die metode is waarop God die gedagtes aangaande sy verlossing aan die mensdom meedeel as die vleeswor-ding van Sy Seun, Jesus Christus. Die Bybel maak die openbaring van Jesus aan ons bekend. (De Beer 1992:252; Keet, 32-43)
In prof. Keet se kritiek teen die skrifverstaan wat vir Apartheid aangewend is skryf hy in Die Kerkbode dat die praktyk in die Skrif ingelees is en dat hulle direkte uitsprake oor die sosiale lewe gaan soek het. Sy begrip daarvan was egter dat die Bybel gelees moes word en dan die vraag te antwoord “Wat sê dit vir die praktyk?” Hy stel dat die laasgenoemde juis eerder die praktyk sou transformeer en dat die doel van die Skrif eerder is om die mens die weg tot verlos-sing aan te wys. (Keet in Die Kerkbode 1949:1047; Vgl. ook Keet 1955:30-32) In ‘n onderhoud in 1970 sê hy “Hulle gaan nie diep genoeg op die voorskrifte van die Skrif as geheel in nie. Dit is sektaries.” (Die Burger 20 Junie 1970)
3.2 Kerkverstaan
In prof. Keet se sluitingsrede in 1941 praat hy oor die “Roeping van die Kerk”. Hy sien die pre-diking van die Woord as die kerk se grootste taak, maar saam met dit die bediening van die sa-kramente, die tug en die diens van barmhartigheid en dat die kerk hiervoor verantwoordelik is op elke gebied van die lewe. Dit maak dat die kerk en die staat op sekere terreine saam beweeg en dat die kerk daar dan ook ‘n spesiale getuienis het. Hy dring egter daarop aan dat “Die Kerk... mag hom met geen politiek vereenselwig nie, want daardeur sou hy sy vryheid om te getuig prysgee.” Hy dring egter ook daarop aan dat die kerk nie los van die politiek kan staan nie, maar dat dit die verantwoordelikheid het om deur sy getuienis rigting aan die staat moet gee. (Keet in Die Kerkbode 1941:1047) Hy het hierdeur dan homself van die verdedigers van Apartheid on-derskei deur hom te distansieer van ‘n Kuyperse siening wat “Calvinistiese sienings” in die poli-tiek wou implementeer. (De Beer 1992:245)
4 Suid-Afrika – Waarheen?
In die kort publikasie, “Suid-Afrika – Waarheen?” bou prof. Keet op sy eie Skrif- en Kerkver-staan uit. Die Bybelse begronding van Apartheid val hy dan aan op grond van die ses punte van dr. M.W. Retief:
1. “God het aparte volke gewil... Is dit dan reg dat ons skeidslyne probeer uitwis?”
Prof. Keet stel dat God wel “onderskeie volke gewil” het, maar die “Skeidslyne word stellig nie in die Skrif tussen volke getrek nie...” Die koms van Christus het enige moont-like skeidslyne heeltemal laat verval en dit is Christene se taak om skeidslyne, nie onder-skeid nie, uit te wis. (1955:19-20)
2. “Die leiding van God in die lewe van die gelowiges... Hoewel hulle (ons voorouers) in die begin sosiale gelykheid toegepas het, het die besef spoedig tot hulle deur gedring dat daar ‘n skeidslyn moet wees, omdat die verskil tussen die rasse so groot is.” Prof. Keet vra die teenvraag. “Is daar in werklikheid tussen mens verskille wat so groot is dat sosiale omgang nie moontlik is nie?”
3. ”Die aard van die huwelik soos deur God ingestel...Waar twee rasse so ver uitmekaar staan soos die blanke en die Bantoe, kan ‘n man van die een ras en ‘n vrou van die ander nie bymekaar aanpas nie...” Prof. Keet stel dat die hele mensdom aanpasbaar genoeg is, “omdat dit uit een bloed is.” (1955:20-21)
4. “Die sesde gebod. Hierdie gebod verbied moord en selfmoord... en ‘n volk mag ook nie selfmoord pleeg nie...” Prof. Keet se teenargument hierop is dat afskeiding van ander kul-ture eerser tot volkselfmoord sal lei. Hy haal aan: “elkeen wat sy lewe wil red, sal dit ver-loor; maar elkeen wat sy lewe om My ontwil verloor sal dit vind.” (1955:21)
5. “Ons plig om vrede tussen mense te bevorder. Die woord van die Here leer ons: Sover dit van julle afhang, leef in vrede met alle mense...” Hier impliseer die opstellers dat afgren-sing sal konflik tussen ander volke verminder indien hulle nie met mekaar in aanraking kom nie. Prof. Keet se reaksie is dat daar geen samelewing tussen rasse en volke sal wees indien dit konsekwent deurgevoer sou word nie. (1955:22)
6. “Ons roepingsbewustheid... Ons as blankes het ‘n roeping teenoor ons minderbevoorregte rasse...” Volgens prof. Keet het die vervulling van ons roeping om die evangelie te verkondig niks met die kleur van ons vel uit te waai nie. (1955:22-23)
Die opstellers van hierdie beskou ook die eenheid wat onder Christene van alle rasse moet bestaan as bloot ‘n geestelike eenheid. Prof. Keet verklaar dat enige vorm van eenheid in die praktyk deurslag vind. Daar is geen manier dat ‘n geestelike eenheid nie ‘n praktiese eenheid ook impliseer nie. Hy verklaar hiermee saam dat God steeds vir verskeidenheid onder kulture staan, maar nie tenkoste van eenheid in alle aspekte van die lewe nie. Hiervoor staan hy op die bevesti-ging dat Gal. 3:27-28 alle kunsmatige grense tussen mense afbreek en dat Jesus rasse apartheid ‘n klap in die gesig gee deur sy gesprek met die Samaritaanse vrou in Joh. 4. (1955:25-27) “Elkeen is, volgens die Skrif, my naaste, van watter ras, volk of nasie hy ook mag wees, en as hy my naaste is, moet ek met hom kan omgaan.” (Keet 1955:31)
Prof. Keet open die hoofstuk aangaande die kerk met die woorde: “Die nouste gemeenskap wat daar op aarde bestaan, is die christelike gemeenskap wat ons kerk noem.” (1955:33) Hier vra hy weer die vraag oor geestelike eenheid wat in die praktyk moet oorgaan. Hy noem die ekumeniese beweging as die uitvoering daarvan, te midde van die veelheid van kerklike tradisies. Daar is niks wat ons daarvan mag weerhou om sigbare eenheid na te streef nie. Op grond hiervan vra prof. Keet hoekom die gekleurde Christen nie tuis kom binne die blanke kerk nie; juis omdat die blanke hom nie daardie kans wil gee nie. Hy noem dan dat die Sendingkerk in der waarheid eint-lik opgeneem moet word in die Moederkerk. Op grond van gelyke belydenisgrondslag en op die ou end die feit dat ons dieselfde Here aanbid is genoeg rede dat daar geen apartheid in die kerk kan wees nie. (Keet 1955:33-42)
Wanneer hy dan in hoofstuk vier politieke apartheid behandel beskryf hy dit as ‘n vrees maatreël. Hy beweer dat die rede wat lei tot politieke apartheid is die vrees by sommige dat die “blanke beskawing” vernietig sal word. Hy stel dit as “...’n ontvlugting van ons christelike roeping, wat ons verplig... om saam te leef... in te tree, hul laste te dra en hulle te help om ;n menswaardige bestaan te bereik. (1956:44-45)
Wanneer prof. Keet die sosiale en maatskaplike apartheid aanval, wys hy daarop dat die vrees vir die verlies aan ‘n unieke Afrikaner identiteit deur die kleurgrens oor te steek vir huweliksver-houdings ook geen basis het nie. (1955:63) Hy wys daarop dat totale afgrensing ‘n mens se erva-rings verskraal (1955:66) en dat die isolasie van ander groepe hul vlak van kultuur juis sal ver-nietig weens hul opstand (1955: 67-68). Dit blyk dat genoegsame kontak met ander kulture juis die liefde en waardering vir jou eie kultuur sal aanwakker, sonder om ander kulture te benadeel. (1955:71-72)
In sy slot gee hy as eerste oplossing vir die uitdagings van rasseverhoudinge “...’n radikale ver-andering in ons hele lewenshouding.” Hy beweer dat in die blanke se lewenshouding teenoor die swarte die rede lê hoekom daar in drie eeue nie veel vordering in die sendingtaak gemaak is nie. Die arrogansie en verwaandheid van die blanke is die grootste struikelblok in rasseverhoudings. (1955:91-92) Hy vra ook dat alle partye in die land ewe veel geken moet word in die besluitne-ming. “Sonder hulle samewerking kan daar geen blywende rassevrede geskep word nie.” (1955:95) Hy vra dan laastens dat magspolitiek “...moet plek maak vir gesamentlike oorleg ten bate van die geheel.” (1955:95)
In die jaar of wat, wat daarop gevolg het, het die Afrikaanse koerante vol kritiek vir prof. Keet gestaan. In Die Kerkbode noem dr. Gerdener sy resensie “Die Veelbesproke Boek” en die kritiek teen die boek geen ag geslaan het op die nuwe rigting wat prof. Keet probeer wys het nie. (Die Kerkbode 1956:278) Die Burger het dit as ‘n “Frontaanval op apartheid” beskryf (21 Januarie 1956) terwyl die Engelse koerante eerde vol lof was vir prof. Keet. Rand Daily Mail noem hom “...a Christian among Christians, an Afikaner among Afrikaners.” (3 Februarie 1956)
5 Slot
Met die voordeel van terugblik kan ons sien dat prof. Keet sy kollegas in die NGK vooruit was. In vandag se tyd worstel ‘n mens met die vraag “Hoe kon hulle dit nie insien nie?” Prof. Keet het die geestelike gawe gehad van onderskeiding. Sy evaluering van ander teoloë in die land se ge-brekkige teologie en Skrifgebruik moet ons help om op die uitkyk te wees vir soortgelyke ver-grype, veral van fundamentalistiese groepe. Sy fyn aanvoeling vir wat in die samelewing gebeur het, moet ons ook lei om ons wêreld fyner te beskou. Hopelik kan ons leer uit sy voorbeeld en onverskrokke die weg volg wat God regtig deur sy woord vir ons aandui.
Bibliografie:
De Beer, J.C. 1992. B.B. Keet. (1885–1974) Ongepubliseerde Proefskrif: Universiteit van Stellenbosch
De Gruchy, J.W. 2005. The Church Struggle in South Africa. 25th Anniversary Edition. Minneapolis: Fortress Press
Heine, Q.E. 1986. Die Etiek van B.B. Keet. B.Th. Skripsie, Universiteit van dei Oranje Vrystaat. (In De Beer 1992)
Keet, B.B. Klasaantekeninge Dogmatiek. Ongepubliseerde aantekeninge.
Keet, B.B. 1945. Sedelike Vraagstukke. Kaapstad.
Keet, B.B. 1955. Suid-Afrika – Waarheen? ’n Bydrae tot die bespreking van ons Rasseprobleem. Stellenbosch: Die Universiteits-uitgewers en Boekhandelaars.
Periodieke publikasies:
Die Burger: Verskeie Uitgawes
Die Kerkbode: Verskeie uitgawes
The Rand Daily Mail: 3 Februarie 1956
Afrikaner
Afrikaners are an ethnic group in Southern Africa descended from almost equal numbers of Dutch, French and German settlers whose native tongue is Afrikaans: a Germanic language which derives primarily from 17th century Dutch, and a variety of other languages.-Related ethno-linguistic groups:The...
theologians that rejected the theological basis of separate development and apartheid policies. The others included Ben Marais and C F Beyers Naudé
Beyers Naudé
Christiaan Frederick Beyers Naudé was a South African cleric, theologian and the leading Afrikaner anti-apartheid activist...
.
History
Prof. Barend Bartholomeus Keet (rhymes with Fiat, not seat) was born on the 20th June 1885 in the town of Alice in the eastern Cape Province. He was the fifth of the seven children of the Reverend B.B. Keet (De Beer 1992:9,10) and his wife, Jacoba Petronella Keet. (De Beer 1992:7) He attended school first in Humansdorp, were his father was a preacher (c. 1894) and later in Cape Town (De Beer 1992:10). Although Keet was an Afrikaner, English influences were by no means outside his ken. The congregation in Humansdorp had the option of attending an evening service in English twice a month and young Bennie, as he was known, was friends with the son of the local "English preacher", despite the loominmg threat of the Anglo-Boer War (Second Boer War). Keet attended the South African College School (SACS) in Cape Town during that war and then completed studies for the degree of Bachelor of Arts at the South African College, in the same city. In 1907 he entered a theological college, where he was involved in the management of the Afrikaans Language Union (De Beer 1992:10-21, 33). From January 1911 to 1913 Keet was enrolled at the Free University in Amsterdam, where he worked towards a doctorate under the guidance of Herman Bavinck (De Beer 1992:40-41).De Beer is of the opinion that Keet's friendship with English speaking children, with their differing language, beliefs and habits, helped to develop his relatively liberal character (1992:14), (1992:15).
External links
B.B. Keet se kritiek teen die Bybelse regverdiging van Apartheid. Translation of tile by Captainbeefart: "B.B. Keet's critique against the use of the Bible to justify Apartheid"1 Introduction
Prof. B.B. Keet- whether he is seen as voicing opinion from within the Dutch Reformed Church or the broader religious community of South Africa- was one of the first men of the cloth to deliver biblical argument that countered the use of scriptural justification of the moral validity of the policy of Apartheid. Hoewel hy die bestaan van ‘n praktiese apartheid, in die vorm van groepering volgens taal, kultuur en etnisiteit kon insien, was die geïnstitusionaliseerde apartheid vir hom ‘n vorm van onreg en onderdrukking en kon hy geensins ‘n Bybelse antwoord daarop vind nie. Sy grootste kritiek dan ook teen diegene wat dit Bybels wou regverdig was dat daar by hulle ‘n verkeerde skrifgebruik was. (De Gruchy 2005:56)
In my ondersoek na prof. Keet se kritiek teen die Bybelse regverdiging van Apartheid bespreek ek eerstens kortliks sy persoonlike agtergrond en watter rol dit gespeel het in die vorming van sy standpunte. Volgende kyk ek na prof. Keet se skrif- en kerkverstaan en laastens bespreek ek prof. Keet se kritiek op grond van sy publikasie “Suid-Afrika – Waarheen?” wat die samevatting van sy standpunt is. Onder hierdie opskrif sal ons ook die kritiek daarteen bespreek soos ons dit vind in verslae uit die pers, boekbesprekings en resensies.
2 Persoonlike agtergrond
Prof. Barend Bartholomeus Keet is gebore op 20 Junie 1885 te Alice, in die hedendaagse Oos-Kaap, as die vyfde van sewe kinders van ds. B.B. Keet (De Beer 1992:9,10) en sy vrou, Jacoba Petronella Keet. (De Beer 1992:7) Sy skooljare was verdeel tussen Humansdorp, waar sy pa se-dert 1894 predikant was en later die Kaap. (De Beer 1992:10). Die gemeente in Humansdorp het twee keer per maand ‘n Engelse aanddiens gehad en jong Bennie was ook vriende met die “En-gelse predikant” se seun en dit te midde van die dreigende Anglo Boereoorlog (ABO). Sy hoër-skool jare het hy aan die South African College School (SACS) spandeer, ten tye van die ABO, en hy voltooi dan sy B.A. studies aan die S.A. Kollege in Kaapstad. In 1907 begin hy sy studies by die Kweekskool, waar hy betrokke was in die bestuur van die Afrikaanse Taal Vereniging (ATV) (De Beer 1992:10-21, 33) Vanaf Januarie 1911 tot 1913 was prof. Keet ingeskryf by die Vrye Universiteit van Amsterdam vir sy doktorale studies onder Herman Bavinck. (De Beer 1992:40-41)
De Beer noem dat sy vriendskap met Engelssprekende kinders, wat ‘n ander taal gepraat het, ander gebruike gehad het en selfs ‘n ander kerk bygewoon het waarskynlik die rede was dat hy ‘n openheid vir mense van ander kulture gehad het en “positief te staan teenoor die ekumene, om nie eng oor die Afrikanervolk te dink nie, en ook om die nadelige invloed van apartheid op die anderskleurige bevolkingsgroepe raak te sien.” (1992:14) Hy noem egter ook dat dit by hom ‘n bewustheid gekweek het vir sy eie geloofsbelewing, taal en kultuur en waarin sy liefde hiervoor gegroei het. (1992:15)
Prof. Keet begin in 1914 as hulpprediker van Noorder-Paarl, waar hy sy eerste vrou, Joeye, ont-moet en weereens betrokke was by die ATV en sy eerste treë na die vertaling van die Bybel in Afrikaans gegee het. (De Beer 1992:53-57) In Mei 1916 word hy bevestig as leraar in Graaff-Reinet. (De Beer 1992:70-71) Op 3 Augustus 1918, net na die ondertekening van die Vrede van Versailles preek prof. Keet oor vrede. Volgens hom sou daar geen ware vrede wees nie, want volgens prof. Keet “was dit geen vrede as jy jou vyand dwing om ‘n vredesooreenkoms te teken wat jy opgestel het nie. Dan is dit maar net die mag van geweld wat op ‘n ander manier seëvier.” (De Beer 1992:81) De Beer beoordeel dan spesifiek hierdie preek as prof. Keet se vermoë om situasies en die samelewing teologies te ondersoek en beoordeel. (1992:83)
Sedert 1920 dien prof. Keet dan ook by die Kweekskool op Stellenbosch. In sy tyd hier was hy sedert 1921 tot 1948 op die hoofbestuur van die CSV en het hy voortdurend die ekumeniese nie-rassige aard daarvan verdedig. (De Beer 1992:183, 198, 223) Ook wanneer sy tweede vrou Jessie Keet by die Kindersorgvereniging betrokke raak, wie se werk in Stellenbosch veral op die kleur-ling gemeenskap gefokus het, word prof. Keet waarskynlik deur haar belewenisse van diskrimi-nasie meer en meer krities teenoor die politieke rigtings wat die Afrikaner in geslaan het en watter invloed dit op die kerk begin uitoefen het. (De Beer 1992:193)
3 Skrif- en Kerkverstaan
Prof. Keet se verstaan van die Skrif en die kerk lewer ook beslissende leidrade vir sy verstaan van die rasse-situasie in Suid-Afrika
3.1 Skrifverstaan
Heine kritiseer prof. Keet dat hy in sy etiek nie direk van die Skrif gebruik maak nie, maar eerder algemene waarhede gebruik. (1986:51) Dit kan egter in lyn met prof. Keet se beskouing gesien word dat die Bybel “nie ‘n versameling wetsartikels (is), waarin ons direkte uitsprake oor allerlei moontlike lewensvraagstukke vind nie; dit gee ons slegs beginsels wat in hulle historiese verband en toepassing verstaan moet word.” (Keet 1945:95 in De Beer 1992:255)
Prof. Keet het egter in sy dogmatiek klasaantekeninge verduidelik dat die Skrif die metode is waarop God die gedagtes aangaande sy verlossing aan die mensdom meedeel as die vleeswor-ding van Sy Seun, Jesus Christus. Die Bybel maak die openbaring van Jesus aan ons bekend. (De Beer 1992:252; Keet, 32-43)
In prof. Keet se kritiek teen die skrifverstaan wat vir Apartheid aangewend is skryf hy in Die Kerkbode dat die praktyk in die Skrif ingelees is en dat hulle direkte uitsprake oor die sosiale lewe gaan soek het. Sy begrip daarvan was egter dat die Bybel gelees moes word en dan die vraag te antwoord “Wat sê dit vir die praktyk?” Hy stel dat die laasgenoemde juis eerder die praktyk sou transformeer en dat die doel van die Skrif eerder is om die mens die weg tot verlos-sing aan te wys. (Keet in Die Kerkbode 1949:1047; Vgl. ook Keet 1955:30-32) In ‘n onderhoud in 1970 sê hy “Hulle gaan nie diep genoeg op die voorskrifte van die Skrif as geheel in nie. Dit is sektaries.” (Die Burger 20 Junie 1970)
3.2 Kerkverstaan
In prof. Keet se sluitingsrede in 1941 praat hy oor die “Roeping van die Kerk”. Hy sien die pre-diking van die Woord as die kerk se grootste taak, maar saam met dit die bediening van die sa-kramente, die tug en die diens van barmhartigheid en dat die kerk hiervoor verantwoordelik is op elke gebied van die lewe. Dit maak dat die kerk en die staat op sekere terreine saam beweeg en dat die kerk daar dan ook ‘n spesiale getuienis het. Hy dring egter daarop aan dat “Die Kerk... mag hom met geen politiek vereenselwig nie, want daardeur sou hy sy vryheid om te getuig prysgee.” Hy dring egter ook daarop aan dat die kerk nie los van die politiek kan staan nie, maar dat dit die verantwoordelikheid het om deur sy getuienis rigting aan die staat moet gee. (Keet in Die Kerkbode 1941:1047) Hy het hierdeur dan homself van die verdedigers van Apartheid on-derskei deur hom te distansieer van ‘n Kuyperse siening wat “Calvinistiese sienings” in die poli-tiek wou implementeer. (De Beer 1992:245)
4 Suid-Afrika – Waarheen?
In die kort publikasie, “Suid-Afrika – Waarheen?” bou prof. Keet op sy eie Skrif- en Kerkver-staan uit. Die Bybelse begronding van Apartheid val hy dan aan op grond van die ses punte van dr. M.W. Retief:
1. “God het aparte volke gewil... Is dit dan reg dat ons skeidslyne probeer uitwis?”
Prof. Keet stel dat God wel “onderskeie volke gewil” het, maar die “Skeidslyne word stellig nie in die Skrif tussen volke getrek nie...” Die koms van Christus het enige moont-like skeidslyne heeltemal laat verval en dit is Christene se taak om skeidslyne, nie onder-skeid nie, uit te wis. (1955:19-20)
2. “Die leiding van God in die lewe van die gelowiges... Hoewel hulle (ons voorouers) in die begin sosiale gelykheid toegepas het, het die besef spoedig tot hulle deur gedring dat daar ‘n skeidslyn moet wees, omdat die verskil tussen die rasse so groot is.” Prof. Keet vra die teenvraag. “Is daar in werklikheid tussen mens verskille wat so groot is dat sosiale omgang nie moontlik is nie?”
3. ”Die aard van die huwelik soos deur God ingestel...Waar twee rasse so ver uitmekaar staan soos die blanke en die Bantoe, kan ‘n man van die een ras en ‘n vrou van die ander nie bymekaar aanpas nie...” Prof. Keet stel dat die hele mensdom aanpasbaar genoeg is, “omdat dit uit een bloed is.” (1955:20-21)
4. “Die sesde gebod. Hierdie gebod verbied moord en selfmoord... en ‘n volk mag ook nie selfmoord pleeg nie...” Prof. Keet se teenargument hierop is dat afskeiding van ander kul-ture eerser tot volkselfmoord sal lei. Hy haal aan: “elkeen wat sy lewe wil red, sal dit ver-loor; maar elkeen wat sy lewe om My ontwil verloor sal dit vind.” (1955:21)
5. “Ons plig om vrede tussen mense te bevorder. Die woord van die Here leer ons: Sover dit van julle afhang, leef in vrede met alle mense...” Hier impliseer die opstellers dat afgren-sing sal konflik tussen ander volke verminder indien hulle nie met mekaar in aanraking kom nie. Prof. Keet se reaksie is dat daar geen samelewing tussen rasse en volke sal wees indien dit konsekwent deurgevoer sou word nie. (1955:22)
6. “Ons roepingsbewustheid... Ons as blankes het ‘n roeping teenoor ons minderbevoorregte rasse...” Volgens prof. Keet het die vervulling van ons roeping om die evangelie te verkondig niks met die kleur van ons vel uit te waai nie. (1955:22-23)
Die opstellers van hierdie beskou ook die eenheid wat onder Christene van alle rasse moet bestaan as bloot ‘n geestelike eenheid. Prof. Keet verklaar dat enige vorm van eenheid in die praktyk deurslag vind. Daar is geen manier dat ‘n geestelike eenheid nie ‘n praktiese eenheid ook impliseer nie. Hy verklaar hiermee saam dat God steeds vir verskeidenheid onder kulture staan, maar nie tenkoste van eenheid in alle aspekte van die lewe nie. Hiervoor staan hy op die bevesti-ging dat Gal. 3:27-28 alle kunsmatige grense tussen mense afbreek en dat Jesus rasse apartheid ‘n klap in die gesig gee deur sy gesprek met die Samaritaanse vrou in Joh. 4. (1955:25-27) “Elkeen is, volgens die Skrif, my naaste, van watter ras, volk of nasie hy ook mag wees, en as hy my naaste is, moet ek met hom kan omgaan.” (Keet 1955:31)
Prof. Keet open die hoofstuk aangaande die kerk met die woorde: “Die nouste gemeenskap wat daar op aarde bestaan, is die christelike gemeenskap wat ons kerk noem.” (1955:33) Hier vra hy weer die vraag oor geestelike eenheid wat in die praktyk moet oorgaan. Hy noem die ekumeniese beweging as die uitvoering daarvan, te midde van die veelheid van kerklike tradisies. Daar is niks wat ons daarvan mag weerhou om sigbare eenheid na te streef nie. Op grond hiervan vra prof. Keet hoekom die gekleurde Christen nie tuis kom binne die blanke kerk nie; juis omdat die blanke hom nie daardie kans wil gee nie. Hy noem dan dat die Sendingkerk in der waarheid eint-lik opgeneem moet word in die Moederkerk. Op grond van gelyke belydenisgrondslag en op die ou end die feit dat ons dieselfde Here aanbid is genoeg rede dat daar geen apartheid in die kerk kan wees nie. (Keet 1955:33-42)
Wanneer hy dan in hoofstuk vier politieke apartheid behandel beskryf hy dit as ‘n vrees maatreël. Hy beweer dat die rede wat lei tot politieke apartheid is die vrees by sommige dat die “blanke beskawing” vernietig sal word. Hy stel dit as “...’n ontvlugting van ons christelike roeping, wat ons verplig... om saam te leef... in te tree, hul laste te dra en hulle te help om ;n menswaardige bestaan te bereik. (1956:44-45)
Wanneer prof. Keet die sosiale en maatskaplike apartheid aanval, wys hy daarop dat die vrees vir die verlies aan ‘n unieke Afrikaner identiteit deur die kleurgrens oor te steek vir huweliksver-houdings ook geen basis het nie. (1955:63) Hy wys daarop dat totale afgrensing ‘n mens se erva-rings verskraal (1955:66) en dat die isolasie van ander groepe hul vlak van kultuur juis sal ver-nietig weens hul opstand (1955: 67-68). Dit blyk dat genoegsame kontak met ander kulture juis die liefde en waardering vir jou eie kultuur sal aanwakker, sonder om ander kulture te benadeel. (1955:71-72)
In sy slot gee hy as eerste oplossing vir die uitdagings van rasseverhoudinge “...’n radikale ver-andering in ons hele lewenshouding.” Hy beweer dat in die blanke se lewenshouding teenoor die swarte die rede lê hoekom daar in drie eeue nie veel vordering in die sendingtaak gemaak is nie. Die arrogansie en verwaandheid van die blanke is die grootste struikelblok in rasseverhoudings. (1955:91-92) Hy vra ook dat alle partye in die land ewe veel geken moet word in die besluitne-ming. “Sonder hulle samewerking kan daar geen blywende rassevrede geskep word nie.” (1955:95) Hy vra dan laastens dat magspolitiek “...moet plek maak vir gesamentlike oorleg ten bate van die geheel.” (1955:95)
In die jaar of wat, wat daarop gevolg het, het die Afrikaanse koerante vol kritiek vir prof. Keet gestaan. In Die Kerkbode noem dr. Gerdener sy resensie “Die Veelbesproke Boek” en die kritiek teen die boek geen ag geslaan het op die nuwe rigting wat prof. Keet probeer wys het nie. (Die Kerkbode 1956:278) Die Burger het dit as ‘n “Frontaanval op apartheid” beskryf (21 Januarie 1956) terwyl die Engelse koerante eerde vol lof was vir prof. Keet. Rand Daily Mail noem hom “...a Christian among Christians, an Afikaner among Afrikaners.” (3 Februarie 1956)
5 Slot
Met die voordeel van terugblik kan ons sien dat prof. Keet sy kollegas in die NGK vooruit was. In vandag se tyd worstel ‘n mens met die vraag “Hoe kon hulle dit nie insien nie?” Prof. Keet het die geestelike gawe gehad van onderskeiding. Sy evaluering van ander teoloë in die land se ge-brekkige teologie en Skrifgebruik moet ons help om op die uitkyk te wees vir soortgelyke ver-grype, veral van fundamentalistiese groepe. Sy fyn aanvoeling vir wat in die samelewing gebeur het, moet ons ook lei om ons wêreld fyner te beskou. Hopelik kan ons leer uit sy voorbeeld en onverskrokke die weg volg wat God regtig deur sy woord vir ons aandui.
Bibliografie:
De Beer, J.C. 1992. B.B. Keet. (1885–1974) Ongepubliseerde Proefskrif: Universiteit van Stellenbosch
De Gruchy, J.W. 2005. The Church Struggle in South Africa. 25th Anniversary Edition. Minneapolis: Fortress Press
Heine, Q.E. 1986. Die Etiek van B.B. Keet. B.Th. Skripsie, Universiteit van dei Oranje Vrystaat. (In De Beer 1992)
Keet, B.B. Klasaantekeninge Dogmatiek. Ongepubliseerde aantekeninge.
Keet, B.B. 1945. Sedelike Vraagstukke. Kaapstad.
Keet, B.B. 1955. Suid-Afrika – Waarheen? ’n Bydrae tot die bespreking van ons Rasseprobleem. Stellenbosch: Die Universiteits-uitgewers en Boekhandelaars.
Periodieke publikasies:
Die Burger: Verskeie Uitgawes
Die Kerkbode: Verskeie uitgawes
The Rand Daily Mail: 3 Februarie 1956