Críchad an Chaoilli
Encyclopedia

Overview

Written in Middle Irish sometime between 1100 - 1300, Críchad an Chaoilli is a topographical text that takes its title from its opening verse:
  • Crichad an caoilli gu cruaidh
  • in fuil uaibh nech noimluaidh ?
  • tucad do mac Sonaisc sin
  • ar an forbhais d[apos ]fhoirdhin


The rest of the text is written in prose
Prose
Prose is the most typical form of written language, applying ordinary grammatical structure and natural flow of speech rather than rhythmic structure...

, and describes the land and proprietors of Fermoy
Fermoy
Fermoy is a town in County Cork, Ireland. It is situated on the River Blackwater in the south of Ireland. Its population is some 5,800 inhabitants, environs included ....

, County Cork
County Cork
County Cork is a county in Ireland. It is located in the South-West Region and is also part of the province of Munster. It is named after the city of Cork . Cork County Council is the local authority for the county...

.

It survives in two manuscripts - Book of Lismore
Book of Lismore
The Book of Lismore is a Medieval Irish manuscript.-Overview:The Book of Lismore is an Irish vellum manuscript, compiled in early 15th century, Lismore, Ireland. Its original name was Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh...

, on folio
Folio
Folio may refer to:* Folio , a book size* A particular edition of a book printed on folio pages, such as the First Folio of William Shakespeare's plays* A leaf of a book: see Recto and verso* Folio , a sans-serif typeface...

 140a, 2;, and in Egerton 92, fo. 13b, preserved in the British Library
British Library
The British Library is the national library of the United Kingdom, and is the world's largest library in terms of total number of items. The library is a major research library, holding over 150 million items from every country in the world, in virtually all known languages and in many formats,...

, London
London
London is the capital city of :England and the :United Kingdom, the largest metropolitan area in the United Kingdom, and the largest urban zone in the European Union by most measures. Located on the River Thames, London has been a major settlement for two millennia, its history going back to its...

.

The text

  • Na da triucha roboi an tir sin suil tucadh hi do Mhogh Ruith & ocht tuatha a ngach triucha , et as i so roinn in da triucha sin .i. mar ghabus glaisi Muillinn Mairteil i Sleibh Cain & Loch Luingi ar an Machaire & Gleann na nDibergach ar Monaidh mhoir. Et ar na tabhairt do Mogh Ruith doronadh aentriucha dhibh do loigdiugud a cis cana do sil Mogha Ruith [apos ]na dhaigh. Et as e ba cor re a connmhail isin tsaeirsi sin .i. Mogh Corb mac Cormaic Cais 7 a sil [apos ]na dhiagh. Et rocoimsig hi iarsin a ndeich tuathaibh, ocht tuatha ag freagra do thir &da thuaith d[apos ]fonn timchill.

  • As i cet tuath airimhther dibh sin .i. Eoghanacht Glennomnach, ar as i as uaisle dhibh, daig do soertuathaibh Caisil hi guna forthuaith, et Hi Ingair frisan abar Magh bFhece baili as uaisli don tuaith sin, Gleannamhu1 & Ceapach ingen Ferchair ar a comhair anunn, Gleann Cainntin, & as asta sin atait Hi Chaimh & Hi Dhighi, & Corr Tuaidhi asa fuilet Hi Fhinghinne & Lis Leitisil & Doire Hi Thnuthgaili asa fuilet Hi Thnuthghaili, Cathair Droinne asa fuilet Hi Annrathain, Dun Maelclaigh (.i. daingin Eoghanachta)2 & Achadh Loiscthi asa fuilit Hi Lachtnain & Hi Dubhthaigh & Hi Leannain & Hi Draignein; Seanchua (.i. Ceal Ghallain & Moin Banba ) 3 asa fuilit Hi Dhoronaigh & Lis na Caille asa fuilit Hi Dhubhghaill & Hi Cleirigh & Raith Mor asa fuilet Hi Dhornain. Leathbaile Hi Chonchubhair ar as e O Conchubhair ba tuiseach ar Ibh Ingair .i. ar Magh Feigi . Et as iat a hanmunna sin: Dun Loibin & Cluain Dallain & Moin Luachra & Ceall Garbain & as é coiccrichus amail gabus an bothar theit o Airgetlaind cu Cnocan Duin Martan & trít sis co hAbhuind Mhoir & an clagh allaniar do Ghurt an Ghrain co Gort Droma hAirrtri & o sin siar co Seiscen mar a teit a nAbhuind Moir & as iat Hi Dhallain duthaidh Cluana Dallain & Mona Luachra & Guirt an Grain. As i ceall Eoghanachta Gleannomnach Ceall Aenamhna, & train ferainn Brighi Gobhunn les in tuaith sin .i. Carrac Cormaic & Ceall Danain, Cul Domnann, Cluain Locha, Cluain Lena, Cluain Cairbreach, Ceall Bracain Coirrlis da Conall craescru, Tipra Grugain, Tulach Aedha, Ard Catha, Caim innsi, Dun Droignein don leth sair d[apos ]Aithlis Cindfhaeladh.

  • O doronadh entuath do dha tuathaibh O Cuain .i. d[apos ]Ibh Miale Machaire & d[apos ]Ibh Ingarduil an cet baili d[apos ]Hibh Ingardail .i. Conbaidh .i. coin X Fhinn do baidhthi ann & as sin atait Hi Buadhaigh , In Mhartra —.i. Ath Unbla —as atait Hi Aichir, Ceall Aicheadh as atait Hi Lomthuile, In Creg as atait Hi Riagain Leitir as atait Hi Corcrain, In Recles as atait Hi Mhaeil Luaig. Cill Conain cill na tuathi sin. O Conbaidhi as tuisech ar Ib Cain, & suil doronad entuath dibh sin fa tuiseach O Riagain ar Ibh Ingarduil.

  • Hi Maile Machaire, .i. Leac Glas & Cul Baedain asa fuilit Hi Thaimhdinigh & Hi Fhogartaigh, Leathnocht ana fuilit da sloinntech dhec .i. O Conbaidhe o Chathair meic Maille, Hi Gormachain o Lis Donnchadha, Hi Uallachtain o Chuirr Hi Uallachain, Hi Lachtnain o Fidhrus, Mac Cuirc o Chill Fheichin , Hi Cheithernaig o Cnocan Tulaird, Hi Chaelbheannaigh o Chuirr Hi Caeilbheannuigh, , Hi Cuicneachain o Grealla Hi Cuicneachain, Cill Cromglaisi asa fuilit Hi Chuain, Laiche Hi Fiach asa fuilit comment and so throughout> Hi Finnachta, Ard Fleadha asa fuilit Hi Chinnfhaela, Manann asa fuilit Hi Britain, Garran O Cianaigh asa fuilit Hi Chianaigh. Cill Cruimtir cill na tuaithi sin. Et ata train termuinn Brighi Gobunn le Hib Cain .i. an da Cennecain & Cul Lughdach, Moin Muicrindi, Ceall Droma, In Mairbhthir, Na Lianain, Cnocan Hi Criongella, Belach na Ros.

  • Tuath O Cuscraidh .i. Liathmuine & Cul na nAracul asa fuilit Hi Lighda, Cluain mac Carthainn asa fuilit Hi Artuir, Lis an Cnuic asa fuilit Hi Dhonnchadha, Cill Mochuille asa fuilit Hi Bechagain & Hi Dhunadhuigh & Hi Riagain, Daire Faibleinn asa fuilit Hi Adhnachain, Loch Arda O Cillin asa fuilit Hi Chuind, Lethbhaili Hi Fhinn asa fuilit Hi Fhinn & a leathbhaili eli Na hArda a tearmonn Brighi Gobunn, Liagan Lig Uananch asa fuilit Hi Ithfearnain , Durmach asa fuilit Hi Dunadhuigh . Agus as i cill na tuathi sin Ath Cros Molaga asa fuilit Hi Corcrain & Hi Ceannsain, Hi Aenghusa & Hi Muirceartaigh & Hi Dhuibhedigh. Agus ata trian tearmuinn Brigi Gobunn leis in tuaith sin .i. Baili Brighi Gobhunn fein & Cluain Aei & Carrac in Furnaidhi & Garran Hi Adhnachain, Baili Hi Mhaeilmordha, Baile Hi Chuind, Cnocan Muigi Ginne, Cluain Garbhain, Cul Aithlis Cinnfhaelaidh, Gort na Fuinnsinn, Cill tSeanaigh, & as iat sloinntigh na cilli sin: O Maeilmorda a comharba & O Fingin a haisdre, O Brain & O Dergain & O Mulalaidh & O Flannagain & Meic in Brethnuigh, & as iat Hi Artuir tuisigh na tuathi sin.

  • Tuath O Conail .i. o Glinn Cubra co Lebglaisi & as iat Hi Dubliadh tuisigh na tuaithi sin & Liattruim o Airgeadloinn sair co Lebglaise duthaidh O nDublaidh & O nAibilainn esein; Baile idir da Abuinn .i. Ard Mac Coilberd & Uamh Cróine & as sin sair co Dun O nGennti , enbaile sin, & is as sin atait Hi Aengusa, Magh Drisein leth anes d[apos ]abhuinn & leth atuaidh, enbaile sin & as sin atait Hi Mhannog, Feic Beag, lethbaili hí, as aisdi Hi Rainn & Hi Fherghusa, Raith Siadail & An Corran a lethbaili eli, & as aisdi atait Hi Chuain. Cill Uird cill na tuaithi sin & aisdi atait Hi Mongain & Hi Chuilinnain & Hi Brocain.

  • As iat Hi Cuscraidh Shleibnhe fonn timchill na criche sin doraidheamar .i. Cill Meithne, Gort Aicde , Maelrach, Lurga, Daire Leith, Re Mac Meadha, Gleann Domhain, Ceapach na Fian , Gort Ruadh, Ceapach Hi Mheadra, Daire Lethan. Eidhen Molaga cona termann as cill don tuaith sin. Combarba na cilli sin Mac Fhloinn & maccleireach a bachla O Coscrain.

  • As i tuath as uaisli do leath eli na criche sin tuath Muighi Finne an afuil Cathair Dubhagain asa fuilit Hi Dhubhagain4 & as e leithet na tuaithi sin o Leth Reilgi na mBainnleagh aniar co habhuind na Carcrach sair. Maistre meic Gamnaighi —.i. Hí Daerghala a duthaid5; Daire Hi Dhiarmada .i. Hi Dhiarmada & Hi Cochlain a duthaid; Dun Tuilche, Cill Curnain, Croch asa fuilit Hi Dhathail Croich, Ard gCenannuis & Dun ar Aill; enbaile iat & is as atait Hi Fhaelain & Hi Uirisi. Cill Fhada uamh adhnaicthi na tuaithi sin & as e Mac Congairbh —.i. Mochaemoc6 —robeannach an cill sin. Hi Mhaeilbili a comarbadha; Hi Amhradha & Hi Labhradha & Hi Eirc a duthaid & Hi Dhuibhtrochhaeil ba tuisigh orra.

  • Trian ele O Coinganghairm Mad O (Cathain) —i Mis Signighi & Carrag Leime Laeghairi —is asda atait Hi Domnaill Ceannmhuighi, Cill Cuili asa fuilit Hi Fergala; Baili Hi Fhiachain asa fuilit Hi Fiachain; Cluain Caisil & Daire na Teidi, Ardbaili Hi Annadha asa fuilit Hi Annadha; Garran O nGnima asa fuilit Hi Gnima; Cul Baili Hi Fhinn asa fuilit Hi Fhinn. Claenuir an uam adhnacail sin; d[apos ]Ibh Annadha as dutcha comharbus na cilli sin & Hi Cennagain a meiccleirigh. Atait Hi Brain o[apos ]n Cleitig isin trian sin & Meic Coirtein o Baile meig Coirtein & do mhuinntir Rathan iat sein, & tuisidhecht bhunaidh Hi Domnaill an trian sin & as leis co gnathach an da trian eli gach uair na beath tuiseach orro fein.

  • An treas trian d[apos ]Ibh Coingangairm .i. Magh nAla maille na chuid ronna asa fuilit Hi Gormain, An Brugh & Flaithneim asa fuilit Hi Ardgala; Tulach Finnlethid asa fuilit Hi Chuilein; Magh Lis an Ibair asa fuilit Hi Donnagain; Baili Hi Mhulghuala asa fuilit Hi Mhaeilghuala; Cill O nGeibinnain asa fuilit Hi Gheibennain & Hi Chailte. Claenuir uam adhnaicthi na deisi sin & O nGormain & Rathan uamh adnaicthi an trin osin amach ; & Meic Finain comarba Rathain. A sloinntigh osin amach: Hi Crainche, Hi Conaill, Hi Conaic, Hi Brain, Meic Coirtein , & as e tuisech an trian sin do bunad O hArdghala.

  • Hi Bece Abha .i. Dun Cruadha asa fuilit I Laeghairi; Na Rindi imon abhuinn, is asdu Hi Cairbre & Hi Chathail; Cill Laisre thall [apos ]s abhus, is aisdi Hi Cleirigh ; Moin Ainmne thall [apos ]s abhus, is aisdi atait Hi Eoghain; Ath an Crainn thall [apos ]s abhus, is as atait Hi Buachalla ; Cill Chuain, is aisde Hi Fiadhain — no I Iain 7 — & as iat Hi Laegairi a tuisigh sin.

  • Leth eli na tuaithi sin Hi Bece Uachtarach .i. Sonnach Gobann & Cluain Lochluinn um abhuind mbic sair [apos ]s anair asa fuilit Hi Gobunn; Baili Hi Grigin imon abhuinn cetna asa fuilit I Grigin; Cleann Tuircinn sair [apos ]s annair [apos ]mon abhuinn; Daire Hi Ceinneidigh asa fuilit Hi Ceinneidigh; Ceall Ossain, Luimnech Beg tar Taedan siar & osin sair co Loch Luingi guna sloinnteachaibh eli. O[apos ]Gobunn a tuisech bunadh sin & as dual do in leth eli fh[apos ]Ibh. Bece gach uair nach beth duine maith d[apos ]Ibh Laeghuire. Cill Commuir uamh adnaicti O mBece ar leth & Hi Dhathail comharbadha na cilli sin & Hi Cochlain a meiccleirigh.

  • Tuath O Fiannadhuigh o Baili Hi Ghormain siar cus an rot a nDruim Raite & co hath na Ceall & o Abhuinn mhoir gu crich Muigi Finne & as e tuiseach na tuaithe sin Mag Fiannadhuigh & as iat a sloinntigh Hi Etromain & Hi Annrathain & Hi Fhir Eidhinn & Hi Brain Fhinn & Hi Dhubhain. Cill Cluaisi uam adhnaicti na tuaithi sin.

  • Tuath O nDuinnin annso , & as e a fat o mhullach Sleibhi Cain co hEchlascaibh Mulaga & as e a leithet o glaisi Muillin Mharteil co Bearn mic Imhair . O Lannain tuiseach na tuaithi sin; Hi Chinaeda & Hi Sheasnain & Hi Dunghassa & Hi Dungaili a sloinntig. Cill Mainches a n-uamh annlaicthi.

  • Fonn timchill leithi na crichi sin Rosach na Rigraidhi & Cathair Gobunn & Cluas Dubhoigi & an Carcuir, & as i uamh adhlaicthi na tuaithi sin Cill Colmain gerc , & a hainm dileas Hi Rosa, & as e a fad o mullach Sleibhe Cain gu hAbhuinn mbicc.

See also

  • Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada
    Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada
    Crichaireacht cinedach nduchasa Muintiri Murchada is a tract concerning the medieval territory called Muintir Murchada, located in County Galway, Ireland.-Outline:...

  • Triallam timcheall na Fodla
    Triallam timcheall na Fodla
    Triallam timcheall na Fodla, medieval Irish topographical text.-Overview:Composed by Seán Mór Ó Dubhagáin, Triallam consists of twenty verses divided into four lines. The full poem is nine hundred and sixteen lines in length...

  • Seán Mór Ó Dubhagáin
    Seán Mór Ó Dubhagáin
    Seán Mór Ó Dubhagáin was an Irish Gaelic poet.-Background:Ó Dubhagáinn was among the first notable members of the bardic family Baile Uí Dhubhagáin , near Loughrea, County Galway...

  • Giolla na Naomh Ó hUidhrín
    Giolla na Naomh Ó hUidhrín
    Giolla na Naomh O hUidhrin, Irish historian and poet, died 1420.O hUidhrin is known as the author of Tuilleadh feasa ar Éirinn óigh, a topographical poem of a kind with Seán Mór Ó Dubhagáin's Triallam timcheall na Fodla, of which it is a supplement....


Manuscript sources

  • Dublin, Royal Irish Academy
    Royal Irish Academy
    The Royal Irish Academy , based in Dublin, is an all-Ireland, independent, academic body that promotes study and excellence in the sciences, humanities and social sciences. It is one of Ireland's premier learned societies and cultural institutions and currently has around 420 Members, elected in...

    , Book of Lismore
    Book of Lismore
    The Book of Lismore is a Medieval Irish manuscript.-Overview:The Book of Lismore is an Irish vellum manuscript, compiled in early 15th century, Lismore, Ireland. Its original name was Leabhar Mhic Cárthaigh Riabhaigh...

    , fo. 140a, 2.
  • London, British Library
    British Library
    The British Library is the national library of the United Kingdom, and is the world's largest library in terms of total number of items. The library is a major research library, holding over 150 million items from every country in the world, in virtually all known languages and in many formats,...

    , Egerton 92, fo. 13b.

Editions

  • J. G. O'Keeffe (ed.), The ancient territory of Fermoy, Ériu
    Ériu
    In Irish mythology, Ériu , daughter of Ernmas of the Tuatha Dé Danann, was the eponymous matron goddess of Ireland. Her husband was Mac Gréine ....

     10 (1926–28), 170–89.
  • P. Power (ed.), Crichad an Chaoilli being the Topography of Ancient Fermoy (Dublin 1932).

Articles

  • Eithne Donnelly, The Roche
    Roche
    Roche is French for "boulder/rock". The word is several names:-Business & companies:* Hoffmann–La Roche AG, Basel, Switzerland, one of the largest pharmaceutical companies in the world....

    s, Lords of Fermoy: the history of a Norman-Irish family, in Journal of the Cork Historical and Archaeological Society39 (1934), 38–40, 57–68; 40 (1935), 37–42, 63–73; 41 (1936), 20–28, 78–84; 42 (1937), 40–52.
  • T. F. O'Rahilly
    T. F. O'Rahilly
    Thomas Francis O'Rahilly was an Irish scholar of the Celtic languages, particularly in the fields of Historical linguistics and Irish dialects. He was a member of the Royal Irish Academy.-Biography:He was born in Listowel, County Kerry, Ireland...

    , Some Fermoy placenames, Ériu
    Ériu
    In Irish mythology, Ériu , daughter of Ernmas of the Tuatha Dé Danann, was the eponymous matron goddess of Ireland. Her husband was Mac Gréine ....

    , 12 (1938), 254–256.
  • Liam Ó Buachalla
    Liam Ó Buachalla
    Liam Ó Buachalla was a Fianna Fáil politician from County Galway in Ireland. He was a senator from 1939 to 1969, and was twice elected as Cathaoirleach of Seanad Éireann....

    , Placenames of north-east Cork', J.C.H.A.S. 54 (1949) 31–34.
  • Liam Ó Buachalla, Contributions towards the political history of Munster, in J.C.H.A.S. 56 (1951), 87–90; 57 (1952) 67–86; 59 (1954) 111–26; 61 (1956) 89–102.
  • Liam Ó Buachalla, Townland development in the Fermoy area, 12th century–19th century, Dinnseanchas 1 (1965), 87–92.
  • Liam Ó Buachalla, An early fourteenth-century placenames list for Anglo-Norman Cork, Dinnseanchas 3/2 (1967), 39–50.
  • F. X. Martin
    F. X. Martin
    F.X. Martin O.S.A. , was an Irish cleric, historian and activist.Born in County Kerry , Martin was raised in Dublin and later joined the Augustinian Order...

    , The first Normans in Munster, in J.C.H.A.S. 76 (1971), 48–71.
  • Niall Brunicardi, Fermoy to 1790: a local history (Fermoy: Eigse na Mainistreach), 1975.
  • C. J. F. MacCarthy, Éigse Chaoille: an introduction to the literature of ancient Fermoy
    Fermoy
    Fermoy is a town in County Cork, Ireland. It is situated on the River Blackwater in the south of Ireland. Its population is some 5,800 inhabitants, environs included ....

    , in Mallow Field Club Journal 6 (1988) 134–155.
  • Kenneth Nicholls
    Kenneth Nicholls
    Kenneth W. Nicholls Irish academic and historian is one of the most widely respected Irish historians of the twentieth century. He came to national and international prominence as the author of the seminal Gaelic and Gaelicised Ireland in the Middle Ages, first published in 1972, and reprinted 2003...

    , The development of Lordship in County Cork, 1300–1600', in: P. O'Flanagan and C.G. Buttimer (eds), Cork History and Society. Interdisciplinary Essays on the history of an Irish County (Dublin 1993) 157–211.
  • Donnchadh Ó Corráin
    Donnchadh Ó Corráin
    Donnchadh Ó Corráin is an Irish historian and Professor Emeritus of Medieval History at University College Cork. He is an early Irish and mediaeval historian and has published on the Viking Wars, Ireland in the pre-Hiberno-Norman period and the origin of Irish language names.-Works:Ó Corráin's...

    , Corcu Loígde
    Corcu Loígde
    The Corcu Loígde , meaning Gens of the Calf Goddess, also called the Síl Lugdach meic Itha, were a kingdom centered in West County Cork who descended from the proto-historical rulers of Munster, the Dáirine, of whom they were the principal royal sept...

    : land and families, in O'Flanagan and Buttimer, Cork History and Society, 63–81.
  • Paul MacCotter & K. W. Nicholls, The pipe roll of Cloyne
    Cloyne
    Cloyne is a small town to the south-east of the town of Midleton in eastern County Cork, Province of Munster, Ireland. It is also a see city of the Anglican Diocese of Cork, Cloyne and Ross, while also giving its name to a Roman Catholic diocese...

     (Rotulus pipæ Clonensis), Middleton
    Middleton
    Middleton may refer to:-Australia:*Middleton, South Australia*Middleton Beach, Western Australia*Middleton Reef, Tasman Sea-United Kingdom:England*Middleton, Cumbria*Middleton, Essex*Middleton, Greater Manchester*Middleton, Hampshire...

    , 1996.
  • Diarmuid Ó Murchadha, Cenn Ebrat, Sliab Caín, Belach Ebrat, Belach Legtha/Lechta, Éigse
    Éigse
    Éigse: A Journal of Irish Studies is an academic journal devoted to the study of the Irish language and literature. It started life in 1923 as part of an initiative by the Senate of the National University of Ireland to use the Adam Boyd Simpson Fund for the publication of an Irish studies journal...

    29 (1996), 153–71.
  • M. A. Monk & John Sheehan (eds), Early Munster: Archaeology, Sistory and Society (Cork 1998) 59–64.
  • Denise Power et al., Archaeological inventory of County Cork (4 vols, Dublin 1992–2000).
  • J. O'Meara, Mallow-Fermoy-Mitchelstown, in Journal of the Irish Railway Record Society 22 (2004) pp.17–33.
  • Edel Bhreathnach, Críchad an Chaoilli: a medieval territory revealed, in J.C.H.A.S, 110 (2005), pp.85–96.
  • Paul MacCotter, Medieval Ireland: territorial, political and economic divisions, Dublin, 2008.
The source of this article is wikipedia, the free encyclopedia.  The text of this article is licensed under the GFDL.
 
x
OK